Wskaźnik oporu (RI, Resistance Index), zwany także wskaźnikiem Pourcelot’a, to parametr obliczany ze szczytowej (PSV, Peak Systolic Velocity) oraz z końcowo-rozkurczowej (EDV, End Diastolic Velocity) wartości prędkości przepływu w naczyniu krwionośnym w obrazowaniu Dopplerem spektralnym wg wzoru:
RI = PSV-EDV / PSV
Wartości RI w praktyce oblicza się zwykle w obrębie naczyń tętniczych. Jak nazwa wskazuje wskaźnik oporu określa opór jakiemu podlega przepływ krwi przez dany obszar, tj. tkankę lub organ, i z tego względu RI ma szerokie zastosowanie w ich ocenie funkcjonalnej. Przykładowe zastosowania RI obejmują ocenę biologii wzrostu guza, wydolności nerek, zastoju moczu w układzie kielichowo-miedniczkowym, czy obrzęku mózgu. Jak być może zauważyliście, wskaźnik RI wykorzystuje się głównie przy ocenie narządów miąższowych a nie elementów układu mięśniowo-szkieletowego; również w mniejszym stopniu samych naczyń tętniczych, w wyjątkami, np. do oceny przetok dializacyjnych.
Narządy miąższowe w zależności od swojej funkcji i wtórnie od poziomu swojego metabolizmu posiadają różnorodne zapotrzebowanie na tlen i glukozę, a tym samym na objętość przepływającej przez nie krwi. Narządami wewnętrznymi o wysokim poziomie metabolizmu są mózg, tarczyca, wątroba, nerka, śledziona, serce. Hemodynamikę przepływu wieńcowego w sercu wyłączamy z omówienia w niniejszym artykule. W pozostałych wymienionych narządach wewnętrznych o wysokim bazowym metabolizmie opór przepływu tętniczego jest niski, tj. wskaźnik oporu RI znajduje się w zakresie 0,5-0,7; mówimy wtedy o tzw. przepływie niskooporowym. Wartości RI od 0,70 do 0,75 należą do szarej strefy, a wartości RI >0,75 określane są jako przepływ wysokooporowy. Fizjologicznie wyższy opór obserwujemy przy szybszej akcji serca, stąd u niemowląt wartości RI w narządach miąższowych mogą być nieco wyższe aniżeli fizjologicznie u zdrowych dorosłych, ale wciąż w zakresie referencyjnym. Zauważcie, iż cały czas mowa jest o narządach wewnętrznych. W przypadku struktur układu mięśniowo-szkieletowego, którego w tym artykule dokładnie nie omawiamy, fizjologiczne opory przepływu tętniczego są zwykle o wysokim lub o bardzo wysokim oporze; przykładowo RI do mięśni w kończynach dolnych wynosi zwykle 1.
Narządy miąższowe o fizjologicznie wyższym oporze RI w porównaniu do wcześniej wymienionych to ślinianki, trzustka, jelita, jajniki, macica. Z kolei przykładem narządu układu mięśniowo-szkieletowego o niższym oporze RI są usta (powłoki zalicza się do układu szkieletowego); w porównaniu do innych obszarów skóry, czy mięśni opór przepływu w ustach jest niższy a przepływ krwi większy, co wynika z funkcji ust związanych z termoregulacją, smakowaniem pokarmów i przyjemnością pocałunków.
Patologicznie zwiększony wskaźnik RI w narządach miąższowych obserwuje się przykładowo w chorobach miąższu nerki i jej niewydolności, znacznie zwiększonym ciśnieniu w układzie kielichowo-miedniczkowym w wyniku blokady odpływu moczu, czy w podwyższonym ciśnieniu śródczaszkowym. Z kolei w zmianach nowotworowych szybko rosnących obserwuje się niskie wartości RI; podobnie w przypadku naczyniaków typu high-flow. Z powyższych względów analiza wskaźnika RI wykorzystywana winna być bardzo szeroko przy multiparametrycznych badaniach USG (MPUS) w transplantologii, nefrologii, hepatologii, intensywnej terapii, onkologii, chirurgii, czy neurologii.
Dociekliwi zapytają się, jak zmienia się RI w przypadku zaburzeń ukrwienia tętniczego, tj. przy istotnych zwężeniach tętnic. Przy znaczącym zwężeniu w tętnicy, tj. prowadzącym do znaczącego wytracenia energii przepływającej krwi, w tętnicy za zwężeniem obserwuje się często tętno o cechach tzw. parvus- tardus, które cechuje się wolnym narastaniem, niższymi aniżeli fizjologicznie prędkościami przepływu PSV i EDV w danym naczyniu oraz zmniejszeniem różnicy pomiędzy PSV a EDV, a przez to obniżeniem wartości wskaźnika RI. Do oceny zwężeń tętniczych, np. w tętnicach szyjnych czy w nerkowych, wykorzystuje się jednakże zestawy dodatkowych parametrów, o czym mowa w innym artykule.
Autor: Tomasz Szczepański MD
Dla lekarzy KURS USG DOPPLER ŻYŁ I TĘTNIC >
Zawartość serwisu cedum.pl jest chroniona prawem autorskim.
