Zespół dziadka do orzechów (ang. nutcracker syndrom) to rzadki zespół chorobowy wynikający z ucisku na lewą żyłę nerkową. W klasycznej formie, tj. w tzw. przednim dziadku do orzechów, do ucisku na żyłę dochodzi w miejscu jej przechodzenia pomiędzy aortą a tętnicą krezkową górną (SMA). W rzadszej formie, tj. w tzw. tylnym dziadku do orzechów, ucisk może być wynikiem retroaortalnego przebiegu żyły nerkowej lewej, a ucisk wywołany jest poprzez trzony kręgów i aortę.
Ze względu na opisane wcześniej stosunki anatomiczne ucisk na żyłę nerkową występuje fizjologicznie, a może się dodatkowo zwiększać u osób szczupłych, szczególnie młodych kobiet, gdy niedobór wewnątrzbrzusznej tkanki tłuszczowej sprawia, że narządy wewnętrzne, w szczególności jelito cienkie i jego krezka, nie posiadając podpierającej poduszeczki tłuszczowej, wiszą w pozycji stojącej zaciskając przy tym „szczypce” tętnicy krezkowej górnej na żyle nerkowej lewej. Z podobnego powodu pod wpływem większego ciśnienia w żyle nerkowej lewej u mężczyzn występują fizjologiczne żylaki w lewym powrózku nasiennym.
O zespole dziadka do orzechów mówi się wtedy, gdy ucisk na żyłę nerkową lewą powoduje chorobowe konsekwencje, np. pod postacią bólów w okolicy lewej nerki, białkomoczu, krwiomoczu (mikro- lub makrohematurii), zakrzepicy żyły nerkowej lewej, bólów w obszarze miednicy mniejszej, znacznych żylaków narządów rozrodczych. Z powodów opisanych powyżej białkomocz lub hematuria mogą mieć charakter ortostatyczny. Z kolei długotrwała hematuria w zespole dziadka do orzechów jest czynnikiem ryzyka zakrzepicy żyły nerkowej lewej.
W przypadku ucisku na żyłę nerkową lewą bez objawów chorobowych mówi się o zjawisku dziadka do orzechów, a nie o zespole. Zjawisko dziadka do orzechów, w przeciwieństwie do zespołu, jest bardzo częste.
Cechy sonogarficzne zespołu dziadka do orzechów obejmują:
- Ucisk na żyłę nerkową lewą oceniany w trybie B oraz w trybie color-Doppler pod kątem zmniejszenia przekroju żyły i pojawienia się zjawiska aliasingu w zwężeniu.
- Poszerzenie przedstenotyczne żyły nerkowej lewej.
- Zwiększenie prędkości przepływu w miejscu ucisku o 4 lub więcej razy w stosunku do prędkości w nieuciśniętej a poszerzonej żyle nerkowej. W prezentowanym w niniejszym artykule przypadku zarejestrowano ponad 10 krotny wzrost prędkości przepływu.
- Obecność krążenia pobocznego.
- Przydatną, ale nie rozstrzygającą cechą może być również zmniejszenie kąta pomiędzy aortą a SMA <40 st.
- Istotne żylaki miednicy mniejszej lub powrózka nasiennego.
Badanie sonograficzne i dopplerowskie winno być wykonywane nie tylko na leżąco, ale przede wszystkim na stojąco. W diagnostyce wykorzystywane są również inne metody diagnostyczne takie jak wewnątrznaczyniowa ocena gradientów ciśnienia (Δ >3 mmHg) oraz badania obrazowe CT i MRI.
Leczenie zabiegowe zespołu dziadka do orzechów winno być przemyślane i wyważone, a poprzedzone szeroką diagnostyką różnicową. Zabiegowe metody terapeutyczne obejmują implantację stentu w miejscu zwężonej żyły nerkowej lewej lub chirurgiczne transpozycje odpowiedniego naczynia. Należy pamiętać, że implantacja stentu wiąże się z koniecznością długotrwałego przyjmowania leczenia przeciwkrzepliwego. Z kolei określając wskazania do implantacji stentu u młodej osoby należy brać pod uwagę iż, w trakcie dalszego życia mogą wystąpić potencjalne sytuacje zwiększające ryzyko wykrzepiania wewnątrz stentu takie jak odwodnienie, czy choroba nowotworowa. U osób szczupłych zanim podejmie się decyzję o leczeniu zabiegowym warto rozważyć proste działanie w postaci zwiększenia masy ciała w celu zbudowania naczyniom odpowiedniej podpory z tkanki tłuszczowej.
Więcej o naczyniach wewnątrzbrzusznych dowiesz się na Kursie USG Doppler oraz Kursie MPUS obszaru brzucha. Zapraszamy również do specjalistycznej grupy medycznej na FB @CedumCentrumEdukacjiMedycznej.
Autor: Tomasz Szczepański MD
Dla lekarzy KURS USG DOPPLER ŻYŁ I TĘTNIC >
Zawartość serwisu cedum.pl jest chroniona prawem autorskim.
