Tłuszczak (ang. lipoma) to najczęstszy łagodny nowotwór mezenchymalny, którego zasadniczy skład stanowią dojrzałe komórki tłuszczowe. Komórki w tłuszczaku są zwykle odłączone od fizjologicznego metabolizmu organizmu; przykładowo przy obniżeniu ogólnej masy tkanki tłuszczowej w trakcie odchudzania tłuszczaki nie zmniejszają swojej objętości, a przez to ujawniają się często właśnie w tym momencie.
Ze względu na współwystępowanie innych komponentów tkankowych w tłuszczakach wyróżnia się ich podtypy takie jak: lipoma, fibrolipoma, angiolipoma, myelolipoma, angiomyolipoma, ossifying lipoma, hibernoma, spindle-cell lipoma, pleomorphic lipoma, chondroid lipoma, neural fibrolipoma. Spotyka się również zjawisko rozlanego i nieostro ograniczonego rozrostu dojrzałej tkanki tłuszczowej z cechami naciekania pomimo braku złośliwości onkologicznej.
Tłuszczaki mogą występować w organizmie ludzkim praktycznie w każdej lokalizacji; najczęściej lokalizują się w tkance podskórnej powłok ciała, a objawiają się jako uwypuklenie lub spoista gulka w powłokach; są zwykle niebolesne. Duże tłuszczaki mogą dawać objawy związane z uciskiem na struktury sąsiadujące. Z kolei w przewodzie pokarmowym duże tłuszczaki mogą być powodem wgłobienia.
Etiologia tłuszczaków związana może być z czynnikami metabolicznymi (otyłość, cukrzyca), a także z dziedzicznymi czynnikami genetycznymi. Mnogie tłuszczaki występują w zespołach chorobowych takich jak zespół Proteus, choroba Dercuma (adiposis dolorosa), rodzinna mnoga lipomatoza, choroba Madelunga (łagodna symetryczna lipomatoza), zespół Gardner, zespół MEN typ 1, zespół Cowden, zespół Bannayan-Riley-Ruvalcaba (BRRS).
W badaniu USG klasyczny tłuszczak jest wrzecionowatym, owalnym lub podłużnym guzem zlokalizowanym nadpowięziowo, nie przebija się przez powięź, zwykle posiada podłużne i równoległe do płaszczyzny guza pasma włókniste oraz torebkę; unaczyniony jest skąpo (!) i porównywalnie do otaczającej tkanki podskórnej; spoistość mierzona w elastografii również jest porównywalna do tkanki sąsiadującej. Należy mieć na uwadze, że klasyczne tłuszczaki miewają różny stosunek zawartości tłuszczu do podścieliska włóknistego, czasami bardzo skąpy. Tłuszczaki mogą obejmować większe naczynie; nie należy tego mylić z nasiloną angiogenezą.
Innym dość częstym obrazem / rodzajem tłuszczaka, zwykle mnogiego, są owalne lub krągłe zmiany ogniskowe o wysokiej echogeniczności, o bardzo drobnych striatacjach / pasmach włóknistych i o nieostrym zarysie lub bez ewidentnej torebki. Zmiany takie mogą odpowiadać podtypom tłuszczaka o cechach angiolipoma lub lipomatozie.
Poza typową lokalizacją podskórną i nadpowięziową, tłuszczaki w powłokach ciała mogą lokalizować się także w głębszych warstwach, w tym podpowięziowo, czy podmięśniowo. Należy mieć na uwadze, że nie każde uwypuklenie w powłokach jest typowym tłuszczakiem nadpowięziowym, a także że nie każde uwypuklenie jest tłuszczakiem. Uwypuklenia powłok mogą stanowić inne rodzaje łagodnych zmian ogniskowych (np. torbiele inkluzyjne, kaszaki), przepukliny (np. przepuklina imitująca tłuszczaka), a także nowotwory złośliwe będące przerzutami do powłok lub pierwotnymi mięsakami. W doświadczeniu autora niniejszego artykułu mięsaki powłok występują w przewadze u młodych kobiet.
Tłuszczaki o typowej charakterystyce ultrasonograficznej w praktyce nie stanowią zagrożenia rozrostem złośliwym i nie wymagają przedoperacyjnej biopsji. Literatura oraz doświadczenie autora wskazują, iż guzy określane wstępnie jako tłuszczaki, które można podejrzewać o potencjalne podwyższone ryzyko złośliwości to te lokalizujące się głębiej niż powięź, o nietypowej charakterystyce sonograficznej, o heterogennym miąższu, z mikrozwapnieniami, z obecną neoangiogenezą, z chaotycznymi naczyniami, duże oraz szybko wzrastające. Uwaga, należy pamiętać, iż złośliwe mięsaki nie muszą mieć cech naciekania w przeciwieństwie do guzów rakowych. W przypadku wątpliwości co do cech guza mezenchymalnego należy wykonać jego ocenę w badaniu MRI.
Leczenie tłuszczaków powłok jest chirurgiczne. Autor artykułu zaleca, aby zawsze i przed każdym zabiegiem chirurgicznym guza w powłokach ciała wykonać badanie USG z wielu powodów; w tym w celu postawienia wstępnego rozpoznania, oceny charakteru guza, jego położenia i zasięgu, stwierdzenia ewentualnych zmian satelitarnych, oceny obecności ważnych struktur w sąsiedztwie (np. nerwy, naczynia), a także w celu zaplanowania zabiegu.
Aby unaocznić, czym mogą być guzy i uwypuklenia skóry, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza, do artykułu załączono skany przykładowych schorzeń takich jak przepuklina imitująca tłuszczaka, torbiele inkluzyjne (kaszaki), ropień skóry. Na podstawie doświadczenia autora artykułu najczęstsze guzy powłok stwierdzane w USG, z wyłączeniem znamion skórnych, obejmują tłuszczaki, kaszaki i inne drobne torbiele inkluzyjne, ropnie, naczyniaki, przerzuty nowotworowe do skóry, wznowy czerniaka, złośliwe mięsaki, pilomatricoma.
Poszczególne guzy i zmiany ogniskowe dotyczące skóry i powłok mają często swoje charakterystyczne cechy sonograficzne, które omawiane są w dedykowanych artykułach na portalu cedum.pl.
Autor: Tomasz Szczepański MD
Dla lekarzy KURS USG SKÓRY I POWŁOK >>>
Gdzie wykonać USG SKÓRY I POWŁOK >>>
Zawartość serwisu cedum.pl jest chroniona prawem autorskim.
